Nếu bạn từng mua một cổ phiếu và mặc nhiên cho rằng mình “đã sở hữu” ngay khi bấm nút xác nhận, thì bạn đã chạm tới phần kém hào nhoáng nhất của thị trường tài chính: thanh toán – bù trừ (settlement).
Settlement là quy trình hậu trường đảm bảo rằng tiền của bên mua và chứng khoán của bên bán thực sự được hoán đổi dứt điểm, không hoàn tác, không thất lạc. Đây là nơi hệ thống kiểm tra mọi thứ đã khớp hay chưa, tiền đã về tài khoản chưa, tài sản thế chấp đã nằm đúng chỗ chưa, và các trung gian vận hành cỗ máy đó cùng đồng ý rằng: giao dịch đã hoàn tất.
Cho đến nay, thị trường vẫn dành một phần không nhỏ thời gian mỗi ngày để chờ sổ cái đối chiếu, chờ tiền đến, chờ tài sản được ghi nhận, và chờ các tổ chức trung gian xác nhận tính cuối cùng của giao dịch.
Token hóa từ lâu được quảng bá như giải pháp rút ngắn khoảng “thời gian chết” này, nhưng trong nhiều năm, nó vẫn vấp phải một câu hỏi căn bản chưa có lời giải trọn vẹn.
Khi chứng khoán được đưa lên on-chain, thì hệ thống hạ tầng cốt lõi của thị trường sẽ xử lý sổ sách chính thức như thế nào? Và “chân tiền mặt” của giao dịch sẽ trông ra sao khi nó buộc phải hành xử như tiền được quản lý chặt chẽ, thay vì một stablecoin vận hành chủ yếu bằng niềm tin?
CryptoSlate trước đó đã tách riêng hai mảnh ghép tin tức: thư “no-action” của nhân viên SEC dành cho dịch vụ token hóa của DTCC, và khả năng rút ngắn chu kỳ thanh toán; đồng thời cũng phân tích quỹ MONY của JPMorgan như một nỗ lực định nghĩa lại khái niệm “cash on-chain” cho dòng vốn đã qua KYC.
Bài phân tích này giữ nguyên các dữ kiện, nhưng kết nối hai câu chuyện lại với nhau, bởi chính ở điểm giao đó, giá trị đối với độc giả mới thực sự xuất hiện.
DTCC đang tìm cách khiến quyền sở hữu chứng khoán được token hóa trở nên “dễ đọc” đối với hệ thống vốn đã vận hành thanh toán tại Mỹ. Trong khi đó, JPMorgan đang cố gắng khiến tiền mặt on-chain trở nên “dễ chấp nhận” đối với những người quản lý thanh khoản truyền thống.
Khi đặt hai nỗ lực này cạnh nhau, bức tranh bắt đầu rõ nét hơn: không phải “mọi thứ sẽ lên blockchain vào ngày mai”, mà là một lộ trình hẹp, thân thiện với ngân hàng và công ty môi giới, nơi các token mang tính tiền mặt và các quyền sở hữu được DTC công nhận có thể gặp nhau, mà không cần giả vờ rằng quy định pháp lý không tồn tại.
DTCC thí điểm điều gì: ai được ghi nhận, chứ không phải token nằm ở đâu
DTCC là viết tắt của Depository Trust & Clearing Corporation – hạ tầng xương sống đứng sau toàn bộ quy trình hậu giao dịch tại thị trường Mỹ.
DTC (The Depository Trust Company) là công ty con của DTCC, đóng vai trò là trung tâm lưu ký chứng khoán cho phần lớn cổ phiếu, ETF và trái phiếu Kho bạc Mỹ. Đây là nơi các vị thế cuối cùng của Phố Wall được ghi nhận và đối soát.
Điều quan trọng là phải hiểu đúng DTC đang làm gì, bởi tiêu đề tin tức rất dễ gây hiểu nhầm.
DTC chính là “bảng điểm” chính thức ghi nhận các vị thế của những thành viên thị trường lớn trong hệ thống lưu ký. Phần lớn nhà đầu tư cá nhân chỉ tiếp cận DTC một cách gián tiếp, thông qua công ty môi giới của mình.
Công ty môi giới là thành viên của DTC; còn nhà đầu tư là khách hàng ở tầng dưới, với vị thế được phản ánh trên sổ sách của broker.
Thư no-action của nhân viên SEC về bản chất là sự chấp thuận không chính thức cho một giai đoạn triển khai có thời hạn, kèm yêu cầu báo cáo, trong khi chứng khoán nền tảng vẫn nằm trên hệ thống lưu ký hiện tại của DTC.
Thư này liên quan đến “phiên bản cơ sở sơ bộ” của dịch vụ token hóa do DTC đề xuất: một cơ chế cho phép đại diện các vị thế đang được DTC lưu ký dưới dạng token, và cho phép các token đó di chuyển giữa những địa chỉ blockchain đã được phê duyệt, trong khi DTC vẫn theo dõi mọi biến động để sổ sách của mình tiếp tục là nguồn sự thật duy nhất.
Đây không phải là một chế độ phát hành chứng khoán mới, cũng không phải là nỗ lực viết lại bảng vốn hóa theo kiểu crypto-native.
Nói cách khác, DTC cho phép “lớp đại diện” di chuyển on-chain, nhưng vẫn giữ hồ sơ pháp lý chính thức bên trong hạ tầng thanh toán truyền thống.
Khái niệm then chốt ở đây là “entitlement” – quyền được ghi nhận.
Trong mô hình này, token không nhằm thay thế định nghĩa pháp lý của chứng khoán tại Mỹ. Nó là một biểu diễn kỹ thuật số có kiểm soát của vị thế mà một thành viên DTC đã sở hữu, được thiết kế để có thể di chuyển trên hạ tầng blockchain, trong khi DTC vẫn luôn biết ai đang được ghi nhận và giao dịch đó có hợp lệ hay không.
Chính các ràng buộc mới là điều làm cho mô hình này khả thi trong thị trường được quản lý.
Token chỉ được phép chuyển tới “Registered Wallets” – các ví đã đăng ký. DTC cho biết họ sẽ công bố danh sách các sổ cái công khai và riêng tư được phép, nơi các thành viên có thể đăng ký địa chỉ ví của mình.
Ở phiên bản sơ bộ, dịch vụ cũng không khóa thị trường vào một blockchain duy nhất hay một bộ smart contract cố định.
Thư no-action mô tả các tiêu chí “khách quan, trung lập và công khai” của DTC đối với các blockchain và giao thức token hóa được hỗ trợ. Các tiêu chí này nhằm đảm bảo token chỉ di chuyển tới ví đã đăng ký, và DTC có thể can thiệp khi cần đảo ngược giao dịch, bao gồm trường hợp ghi nhận sai, mất token hoặc hành vi gian lận.
Chính ngôn ngữ về khả năng đảo ngược này khiến token hóa trong khuôn khổ quản lý nghe giống vận hành thị trường thực tế, hơn là khẩu hiệu crypto.
Một hạ tầng thị trường không thể vận hành dịch vụ cốt lõi nếu nó không có khả năng kiểm soát hoặc sửa sai.
Vì vậy, thí điểm này được xây dựng trên giả định rằng token có thể di chuyển nhanh, nhưng vẫn phải nằm trong một vành đai quản trị đủ chặt để xử lý sai sót và đáp ứng thực tế pháp lý.
DTC thậm chí còn mô tả các cơ chế nhằm tránh “double spend”, bao gồm cấu trúc trong đó chứng khoán được ghi nhận vào một tài khoản omnibus kỹ thuật số sẽ không thể chuyển nhượng cho đến khi token tương ứng bị đốt.
Nói cách khác, DTC muốn đảm bảo rằng sổ cái truyền thống và lớp token được gắn chặt với nhau, để không xuất hiện “bản sao thừa” của cùng một quyền sở hữu.
Danh mục tài sản đủ điều kiện cũng được lựa chọn một cách có chủ đích: rất nhàm chán. Và chính sự nhàm chán đó giúp hạ tầng tồn tại.
Thông báo của DTCC đề cập đến các tài sản có thanh khoản cao như cổ phiếu Russell 1000, ETF theo các chỉ số lớn, cùng tín phiếu, trái phiếu và công trái Kho bạc Mỹ.
Nói cách khác, thí điểm bắt đầu ở những nơi thanh khoản sâu, quy ước vận hành đã rõ ràng, và sai sót sẽ không dẫn tới hỗn loạn mang tính hệ thống.
Lộ trình công khai của DTCC cho thấy việc triển khai thực tế sớm nhất vào nửa sau năm 2026, với thư no-action cho phép dịch vụ token hóa hoạt động trên các blockchain được phê duyệt trong thời hạn ba năm.
Khoảng thời gian ba năm này chính là đồng hồ đếm ngược thực sự: đủ dài để kết nạp thành viên, kiểm thử kiểm soát và chứng minh độ bền, nhưng đủ ngắn để tất cả các bên hiểu rằng họ đang bị đánh giá.
MONY của JPMorgan: mảnh ghép còn thiếu – tiền mặt on-chain nhưng vẫn “đúng chuẩn”
Ngay cả khi DTC vận hành trơn tru các quyền sở hữu được token hóa, token hóa vẫn chưa trọn vẹn nếu tiền mặt không thể hành xử tương tự.
Đó là lý do MONY trở nên quan trọng, nhưng không phải vì nó là một cấu trúc lợi suất mới mẻ.
MONY quan trọng vì nó là sản phẩm quản lý tiền mặt được thiết kế để tồn tại trên Ethereum, mà không giả vờ rằng môi trường này là permissionless.
Phân tích trước đây của CryptoSlate đã chỉ rõ: MONY không phải thử nghiệm DeFi, mà là nỗ lực định nghĩa lại “cash on-chain” cho các dòng vốn lớn đã qua KYC.
Thông cáo của JPMorgan mô tả rất rõ cấu trúc: MONY là quỹ phát hành riêng lẻ theo quy định 506(c), dành cho nhà đầu tư đủ điều kiện, phân phối qua Morgan Money. Nhà đầu tư nhận token trực tiếp tại địa chỉ blockchain của mình.
Quỹ chỉ đầu tư vào chứng khoán Kho bạc Mỹ truyền thống và các hợp đồng repo được thế chấp hoàn toàn bằng Kho bạc Mỹ, cho phép tái đầu tư cổ tức hàng ngày, và cho phép đăng ký mua – bán lại bằng tiền mặt hoặc stablecoin thông qua Morgan Money.
Nói đơn giản, đây là lời hứa quen thuộc của quỹ thị trường tiền tệ – thanh khoản cao, kỳ hạn ngắn, rủi ro thấp – nhưng được đóng gói dưới dạng token có thể di chuyển trên hạ tầng công khai.
Với những ai không quen thuộc: quỹ thị trường tiền tệ là nơi các dòng tiền lớn “đỗ tạm” để hưởng lãi suất ngắn hạn mà không chấp nhận nhiều rủi ro. “Tiền mặt” trong thị trường hiện đại thực chất là quyền đòi hỏi đối với một rổ công cụ chính phủ kỳ hạn ngắn.
MONY chính là điều đó, nhưng được token hóa để có thể nắm giữ và chuyển giao trong môi trường blockchain, theo các quy tắc của sản phẩm, mà không biến mỗi lần chuyển thành một quy trình thủ công.
Đây chính là điểm mấu chốt.
Các công cụ tiền mặt on-chain trước nay chủ yếu là stablecoin: rất giỏi trong việc tồn tại ở khắp nơi, nhưng lại không phù hợp với vai trò “bãi đỗ” ưa thích của phòng treasury khi lãi suất cao và số dư nhàn rỗi lớn.
MONY không yêu cầu khách hàng chọn phe trong cuộc chiến văn hóa.
Nó cung cấp thứ mà các treasury đã quen mua, nhưng dưới dạng có thể di chuyển với ít thời điểm cắt sổ hơn và ít lý do trì hoãn hơn.
Quỹ được khởi tạo với quy mô 100 triệu USD, hướng tới cá nhân giàu có và tổ chức, với mức đầu tư tối thiểu cao – đảm bảo nó nằm trọn trong phân khúc nhà đầu tư được công nhận.
Chi tiết này cho thấy làn sóng đầu tiên của “tài chính token hóa” không nhắm tới retail, mà nhắm tới các bảng cân đối kế toán vốn đã sống trong thế giới tuân thủ và lưu ký.
MONY là quản lý tiền mặt dành cho những người đã có sẵn một tập chính sách treasury dày cộp.
Khi hai mảnh ghép gặp nhau: bức tranh năm 2026
Kết nối MONY với thí điểm của DTCC, có thể thấy rõ hướng đi của năm 2026.
DTCC xây dựng cơ chế cho phép các entitlement được token hóa di chuyển trên các sổ cái được hỗ trợ, trong khi DTC vẫn theo dõi và ghi nhận chính thức.
JPMorgan đưa một công cụ sinh lợi, được bảo chứng bằng Kho bạc Mỹ, lên Ethereum, cho phép nắm giữ dưới dạng token và – trong phạm vi hạn chế chuyển nhượng – có thể di chuyển ngang hàng và sử dụng rộng hơn làm tài sản thế chấp trong môi trường blockchain.
Đây là lúc câu hỏi “bao giờ nó xuất hiện trong tài khoản broker của tôi?” bắt đầu có lời đáp.
Những tác động đầu tiên nhiều khả năng không phải là cổ phiếu blue-chip token hóa cho nhà đầu tư cá nhân.
Thay vào đó, sẽ là những mảnh ghép mà broker và treasury có thể áp dụng mà không cần viết lại toàn bộ hệ thống: sản phẩm sweep tiền mặt có thể di chuyển dưới các quy tắc rõ ràng hơn, và tài sản thế chấp có thể được tái bố trí trong các không gian được phép, với độ trễ vận hành thấp hơn.
DTCC dự kiến bắt đầu triển khai vào nửa sau năm 2026 – mốc thời gian neo cho việc các trung gian lớn tích hợp entitlement được token hóa.
Trình tự gần như tự viết ra, bởi động lực và ràng buộc khớp với nhau.
Tổ chức sẽ tiếp cận trước, vì họ có thể đăng ký ví, tích hợp lưu ký, và chấp nhận danh sách cho phép cùng dấu vết kiểm toán.
Retail sẽ đến sau, chủ yếu thông qua giao diện broker – nơi blockchain được “ẩn” đi, giống như cách clearinghouse đã luôn bị ẩn khỏi người dùng cuối.
Câu hỏi thú vị hơn không phải là hạ tầng có tồn tại hay không.
Mà là ai được phép sử dụng nó, và tài sản nào xứng đáng được di chuyển đầu tiên, khi mỗi giao dịch vẫn phải đi qua tuân thủ, lưu ký và kiểm soát vận hành – những thứ không quan tâm smart contract của bạn trông hiện đại đến đâu.
Token hóa từ lâu được bán bằng tốc độ.
DTCC và JPMorgan đang bán một thứ hẹp hơn, nhưng đáng tin hơn: một cách để chứng khoán và tiền mặt gặp nhau ở điểm giữa, mà không phá vỡ các quy tắc giữ cho thị trường vận hành.
Thí điểm của DTCC nói rằng entitlement có thể di chuyển, nhưng chỉ giữa các thành viên đã đăng ký, trên các sổ cái được hỗ trợ, với khả năng đảo ngược được tích hợp sẵn.
MONY nói rằng công cụ tiền mặt on-chain có thể sinh lợi và tồn tại trên Ethereum, nhưng vẫn nằm trong vành đai của một quỹ được quản lý, bán cho nhà đầu tư đủ điều kiện qua nền tảng ngân hàng.
Nếu mô hình này thành công, chiến thắng sẽ không phải là việc mọi thứ ồ ạt lên blockchain.
Mà là nhận thức chậm rãi rằng khoảng “thời gian chết” giữa “tiền” và “chứng khoán” đã được coi là một tính năng suốt nhiều thập kỷ – và thực ra, nó không nhất thiết phải tồn tại.
- Dự báo giá ETH: Ethereum Foundation đề xuất giải pháp trước áp lực “state” ngày càng phình to
- Ethereum Foundation tái tập trung vào an ninh thay vì tốc độ, áp chuẩn 128-bit cho 2026
Vương Tiễn
